Siemię lniane – zastosowanie i przygotowanie maceracji

Siemię lniane to inna nazwa nasion lnu. Len zwyczajny (łac. Linum usitatissimum) znany jest od wielu lat, zarówno jako roślina jadalna, lecznicza, jak i użytkowa. Nasiona można spożywać w całości lub sporządzić z nich macerat. Pozyskuje się z nich również wartościowy olej.

(fot. shutterstock)

Charakterystyka surowca

Surowcem są wysuszone, dojrzałe nasiona lnu zwyczajnego. Mają one kształt jajowaty. Długość wynosi 4-6 mm, natomiast szerokość 2-3 mm. Powierzchnia jest błyszcząca, żółtobrunatna lub czerwonobrunatna. Po sproszkowaniu barwa jest żółtawoszara lub żółtawobrunatna. Nasiona nie mają zapachu, a ich smak jest śluzowatooleisty.

Namoczenie nasion w wodzie powoduje pokrycie się ich warstwą śluzu. Wskaźnik pęcznienia nie może być niższy niż 4. Czyli objętość, jaką zajmuje 1 gram substancji roślinnej po spęcznieniu w roztworze wodnym w czasie czterech godzin, łącznie z przylegającym śluzem musi wynosić co najmniej 4 ml.

Chemizm

Siemię lniane należy do grupy surowców śluzowych. Jest to spowodowane obecnością polisacharydów w nasionach. Mieszanina kwaśnych arabinoksylanów, galaktanów, ramnogalakturonianów tworzy śluz o dużej lepkości.

Głównym składnikiem nasion jest olej tłusty o dużej zawartości kwasów nienasyconych, w tym między innymi kwas linolenowy. Ponadto obecne są również glikozydy cyjanogenne oraz lignany ulegające degradacji przez florę bakteryjną do związków sterydowych o właściwościach estrogennych. Pozostałymi składnikami są fitosterole i białko.

Właściwości i zastosowanie

Nasiona lnu mogą być stosowane w postaci maceratów lub jako kataplazmy. Można je również spożywać w całości lub rozdrobnione po uprzednim namoczeniu w wodzie.

• Maceraty

Macerat z siemienia lnianego powleka błony śluzowe. Łagodzi on stany zapalne śluzówki jamy ustnej, gardła i przewodu pokarmowego, dzięki czemu może być stosowany pomocniczo w ostrych lub przewlekłych stanach zapalnych żołądka i jelit, w chorobie wrzodowej lub w stanach zapalnych gardła. Śluz powlekający przełyk i ścianę żołądka zapewnia izolację przed czynnikami drażniącymi, a przede wszystkim chroni przed kwaśnym sokiem żołądkowym. Macerat zastosowany zewnętrznie działa zmiękczająco i przeciwzapalnie na skórę.

• Kataplazmy

Ze sproszkowanych i odtłuszczonych nasion sporządza się kataplazmy, które mogą być stosowane w czyrakach, owrzodzeniach lub ropniach i zapaleniu tkanki podskórnej. Korzystne działanie na skórę wykazuje również wyciąg wodno-alkoholowy, który po zastosowaniu na rany w postaci kremu powoduje szybsze obkurczanie się rany i zmniejszanie powierzchni blizny. Wpływa pozytywnie na tworzenie się tkanki włóknistej.

• Całe lub rozdrobnione nasiona

Siemię lniane w całości lub po sproszkowaniu i zalaniu wodą można zastosować w zaparciach nawykowych, lub podrażnieniach okrężnicy. Nasiona pęcznieją, co zwiększa treść jelitową oraz pobudza perystaltykę. Dodatkowo wypróżnienie ułatwia śluz, który odgrywa rolę środka poślizgowego. W tym przypadku należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Ze względu na obecność nienasyconych kwasów tłuszczowych, surowiec ten wspomaga obniżanie poziomu cholesterolu i cukru we krwi.

W celu uzyskania działania przeczyszczającego zaleca się 2-3 razy dziennie spożyć łyżkę nasion zalaną 150 ml wody. Efekt przeczyszczający następuje po 18-24 godzinach.

Jak przygotować macerat z nasion lnu?

Macerat to płynna postać leku, którą otrzymuje się poprzez wytrawienie surowców śluzowych wodą w temperaturze pokojowej. Użycie gorącej wody spowodowałoby wytrawienie skrobi i utworzenie mętnego kleiku. Z 1 części surowca sporządza się 20 części maceratu.

Odpowiednią ilość nasion lnu należy opłukać wodą w celu usunięcia pyłu i zanieczyszczeń. Następnie opłukany surowiec zalewa się wodą o temperaturze pokojowej, miesza i odstawia na 30 minut. Po tym czasie macerat należy odcedzić przez gazę, popłukać wodą i uzupełnić do wymaganej ilości.

Czy macerat zawiera toksyczny cyjanowodór?

W nasionach lnu obecna jest niewielka ilość glikozydów cyjanogennych. Pod wpływem linamarazy w rozdrobnionych i namoczonych w wodzie nasionach z glikozydów uwalnia się cyjanowodór. Jednak badania pokazują, że nawet przy przedłużonym stosowaniu zmielonego lnu nie zaobserwowano toksycznego działania.

W optymalnych warunkach ze 100 gram nasion uwolniłoby się 50 mg cyjanowodoru, ale linamaraza jest częściowo inaktywowana w żołądku, przez co powstaje bardzo mała ilość HCN. Jest on szybko metabolizowany do nietoksycznych tiocyjanianów. Dawki jednorazowe wynoszące do 300 g nasion lnu nie wywołują objawów zatrucia.

Bibliografia:

1. Farmakognozja – Irena Matławska, UM Poznań, 2005.
2. Podstawy receptury aptecznej – Monika Gajewska, Małgorzata Sznitowska, Warszawa 2018, wyd. 3
3. ZIOŁOLECZNICTWO – pod redakcją doc. dra hab. ALEKSANDRA OŻAROWSKIEGO, Wydanie III, WARSZAWA, 1982 r., PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH
4. Flaxseed lignan wound healing formulation: Characterization and in vivo therapeutic evaluation – D. Draganescu, C. Ibanescu, B. I. Tamba, C. V. Andritoiu, G. Dodi, M. I. Popa, International Journal of Biological Macromolecules, Volume 72, January 2015